Land zonder grote mensen (Ondine Khayat)

Korte inhoud

Slimane is een jongen van elf die samen met zijn oudere broer Maxence opgroeit in een gezin waar huiselijk geweld dagelijkse kost is. Zij zien  regelmatig dat hun moeder wordt afgeranseld door hun vader (de engerd), en vaak delen Slimane en Maxence mee in de klappen. Hun moeder staat machteloos tegen deze onderdrukking en heeft schrik om stappen te ondernemen om dit intrafamiliaal geweld een halt toe te roepen. Slimane trekt zich erg op aan Maxence die hem beschermt. Hierdoor voelt hij zich –ondanks alles- toch veilig. Samen dromen ze van een wereld zonder grote mensen. Wanneer Maxence besluit om uit het leven te stappen, loopt Slimane verloren. Hij komt terecht in een psychiatrische instelling in Parijs. Daar leert hij Valentine kennen, een meisje dat aan anorexia lijdt. Door deze vriendschap leert hij dat er nog heel veel dingen zijn die het leven de moeite waard maken.

Situering

Het boek begint ab ovo waarbij Slimane zichzelf voorstelt en zijn thuissituatie kadert om vervolgens zijn verhaal te vertellen vanuit de ik-vorm. Dit verhaal speelt zich voornamelijk af tegen het decor van het appartement waar het gezin woont met af en toe ook een uitstap naar de school en de psychiatrische instelling. 

Er vallen drie delen te onderscheiden binnen de verhaallijn. Het eerste deel beschrijft de ontwrichte thuissituatie van Slimane. Hij vertelt hoe hij, zijn broer en moeder worden geterroriseerd door hun werkloze vader: de geweldplegingen, de onderdrukking en de machteloosheid van de broers en hun moeder. In dit stuk ervaart de lezer hoe groot het verlangen is van de broers om in een normaal gezin op te groeien. Deel twee schetst hoe het gezin even functioneert zonder geweld. Na een tijd vervalt de vader echter in zijn oude gedragspatroon, waarbij elk van de gezinsleden op hun manier omgaan met deze situatie. Deel drie geeft een inzicht in het denken en doen van Slimane in de psychiatrische instelling.

Thematiek

De titel van het boek ‘land onder grote mensen’ verwijst naar het verlangen van de broers om in een land te leven zonder grote mensen. De broers zien grote mensen als veroorzakers van alle ellende in de wereld en stellen dat kinderen beter af zouden zijn zonder hen. Dit verlangen wordt uitgebreid omschreven in het boek. Beide broers laten via beeldspraak aan elkaar weten hoe zij zich voelen. Zo komen dezelfde vragen herhaaldelijk terug in het verhaal, dan wel met andere antwoorden, afhankelijk van de gemoedstoestand. De volgende  dialoog (blz. 90 in het boek) vond plaats voordat Maxence zelfmoord pleegde en geeft duidelijk zijn moedeloosheid weer: ‘Hoeveel dromen Max?’ ‘Geen een.’ ‘Hoeveel nachtmerries?’ ‘Miljarden.’ ‘Hoeveel sterren in de hemel?’ ‘Alleen maar vallende sterren.’ ‘Hoeveel bliksems?’ ‘Duizenden.’ ‘Hoe ziet je hemel eruit?’ ‘Donker’ ‘Wie is je lievelingsbroer?’ ‘Slimane de onschuldige’. ‘Hoe gaat je leven eruitzien?’ ‘Leeg.’

Eigen mening

Ik had hoge verwachtingen bij het boek gezien de bekroning voor de kinder- en jeugdjury, maar ik vond het eerder een tegenvaller. In het begin leest het boek als een trein en vond ik de verhaallijn goed opgebouwd, realistisch en boeiend. Maar naar deel drie toe vond ik dat de auteur in herhaling viel met de beeldspraak en de zeemzoeterige omschrijvingen van de ‘ideale wereld zonder grote mensen’. De wolken, de sterren, de hemel, de dromen…ik had het wel gehad. Ook de verwijzingen naar wat zijn broer Maxence dan wel zou gezegd of gedacht hebben mocht hij nog leven, waren naar mijn gevoel van het goede teveel. Het verhaal nam me aanvankelijk mee op sleeptouw, maar dat is jammer genoeg niet blijven duren. Misschien ontbrak het me aan verbeelding? Misschien ben ik -gezien mijn professionele achtergrond- te gehard in deze materie? Op de achterflap van het boek staat vermeld dat het jongeren en volwassenen recht in het hart raakt dankzij de luchtige manier van vertellen, maar dat was bij mij dus niet het geval.